1 Nto mii yēē ki *Sabaato, kumur ꞉Yēēsu ākoo rubiikyii mbareet ake nyēbo nkoonuuk. Yooto, kuswech ꞉rubiikyii mētēwookaab nkoonuuk ankubiiriir ānkulākyi kuut.[a]
2 Nto bērē kukas *꞉Farisaayeek alake chēē kimii yooto, kumwooy kule, “Ntēē ōmiitē ō-iryēē kiruutyēēt nyoo yēētē /kēēkēsiis ām bēsyēētaab Sabaato.”[~2~]
3 Kumwoochi ꞉Yēēsu kule, “Manoosuman ꞉akweek, yoo ki-iryēē ꞉Bāytooyiintēēt *Tāwuti kiruutēk, yoo kyoomē kēmēwuut ākoo biiko choo kiboonto keey? 4 Kiwo ꞉Tāwuti *Kōōtaab Yēyiin /ānkiikoochi mukaatiinek choo /kikēēchāmchinē mbo *kibkōrōs nkit kwaam. Kyaam ꞉Tāwuti mukaatiinechaa ānkōōkoochi nkicheek biiko choo kiboonto keey kwaam.”[~3~] 5 Yu keewaany ꞉Yēēsu kumwoochi Farisaayeechaa kuu nyooto, kumwooy kule, “Bāwu *꞉Wēritaab Chii bēsyēētaab *Sabaato.”
6 Kiwo ꞉Yēēsu subak ām bēsyēēt ake nyēbo *Sabaato kōōto ake nyēbo saayeet ānkōōnēētiis. Kimii kōyooto ꞉chiito ake nyēē kisōnkōchoot ꞉āwutaab taay 7 ānkimii ꞉nkicheek *Farisaayeek alake yooto ākoo kāānēētik alak chēbo kiruutēk. Kimāchē ꞉bichoo kukas yoo kēēsoobso ām bēsyēētaab Sabaato, subokōōyyoong'tēē kōōk.
8 Kiinkētē ꞉Yēēsu kiyēē kimii kōōsōōtē ꞉bichoo. Yooto, kumwoochi chiichoo kisōnkōchoot ꞉āwut kule, “Chōō, baa, chēēyyoonyēē yu bo taay.” Kuwo ꞉chiichoo. 9 Kukēēyyo ꞉chiichoo yooto, kuteebee ꞉Yēēsu Farisaayeechaa āk kāānēētichoo bo kiruutēk kule, “Chāmwēēch ꞉kiruutēkyoo /keeyey kiy nyēē karaam ām bēsyēētaab Sabaato, nto nyēē miyaat? /Kiisoobiis nto /kēēbākākiis?” 10 Kiirōōtoot ꞉Yēēsu chii ake tukul. Nto mii yoo, kumwoochi chiichoo kisōnkōchoot ꞉āwut kule, “Chuul āwut.” Kuchuulē āwunoo, kukārāmiitu.
11 Yu kakas ꞉Farisaayeechaa āk kāānēētichoo bo kiruutēk kuu nyooto, kunyēēr miisin ānkutoow kusat kiyēē makuyeyee Yēēsu.[~4~]
12 Nto mii bēsyēēt ake, kuwo ꞉Yēēsu ākoy lekemeet ake wokusaay Yēyiin kuyyeech.[~5~]
13 Yu kayyeech ꞉kōōrēēt, kukuur rubiikyii, kukwey chēē kiyitē taman āk āyēēng' ānkukuur chooto kule *lēbkēēyik.[~6~]
14 Kikwey Simōōni nyēē kitoochi kaayneet ake kule Bētērō, Antereeya nyēē ki ng'eetaabkaametiitaab Bētērō, Yāākōbō, Yoowaana, Filibō, Baatolomaayo, 15 Mataayo, Toomaas, Yāākōbō araab Alfaayo, Simōōni nyēē kāng'unoot, 16 Yuuta[~7~] araab Yāākōbō ākoo Yuuta Iskaryoot nyoo kichokuchoomtooy Yēēsu lētuunoo.[~8~]
17 Yu kārēkunēē lekem, kōōruruukyi keey ꞉rubiik āk biiko alak chēē chaang' chēē kikwoonēē Yēērusālēēm, yēēmēētaab Yuuteeya tukul, yēēmēētaab Tiirō ākoo nyēbo Sitōōn chēē kimii sakaramteetaab araarayta. 18 Kikwoonii ꞉bichoo bokuyēbchinē yiit kiyēē kiinēētē ꞉Yēēsu ānkimāchē mbo kule /kiisoob. Kiisoob ꞉Yēēsu mbo alak chēē kiboonto tāmirmirook chēē miyootēch. 19 Kimāchē ꞉bichoo tukul kule kutiiny Yēēsu, kuuyu kiboonto ꞉Yēēsu kāāmuukēywēēk chēē kyāānkutiiny ꞉chiito, kusobē.[~9~]
20 Nto mii yoo, kuweech keey ꞉Yēēsu ānkōōrōōtoot rubiikyii ānkumwoochi kule,
27 Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Kāāmwoowook akweek choo ōkāswoo kule ōchāmē buunikwook. Ōyēchi chii nyoo wēchook tukuuk chēē kāroomēch. 28 Ōsooyē Yēyiin kōōbēruur choo kāchubook ānkōōsoochinē choo yēwook ng'aleek chēē miyootēch.[~17~] 29 Yoo kasyeeching' ꞉chiito kwermetuut komosta ake, iwēēkyi ake. Yoo kamach ꞉chiito kābuutiing'uung', imuytoochi mbo kaansuut.[~18~] 30 Yoo kāsooming' ꞉chii kiy, ikoochi. Nto, yoo kāyib ꞉chii kiing'uung', ‑mēēmwoochi kukētuung'. 31 Ōyēchinē biiko alak wuu wōloo ōmāktooy akweek /kēēyēytoowook.[~19~]
32 Kiy nee ꞉nyēē +mōōnyōōru yoo koocham baateey biiko choo chāmook? Ntēē yēyē mbo ꞉biiko choo ‑mēēnkētē Yēyiin kuu nyooto.
33 Kiy nee ꞉nyēē +mōōnyōōru, yoo kōōyēchi nyēē karaam biiko choo yēwook nyēē karaam? Yēyē nkicheek mbo ꞉biiko choo ‑mēēnkētē Yēyiin kuu nyooto.
34 Kiy nee ꞉nyēē +mōōnyōōru, yoo kōōbēsēēnchi biiko choo ōnkētē kule yookwook? Ntēē ibēsēēnchinē keey mbo ꞉biiko choo ‑mēēnkētē Yēyiin ānkumāchē ꞉nkicheek kule /kēēyookyi tukul.[~20~]
35 Nteenee kāāmwoowook, ōchāmē buunikwook ānkōōyēchinē ng'al chēē kāroomēch. Ōyēētyēēchinē mbo biiko choo māchāmē kuyēētyēēchook. Yoo kooyey kuu nyooto, mākutuwēnook ꞉Yēyiin miisin ānku +mōōyēyē tukuuk kuu wōloo yēytooy ꞉Yēyiin, kuuyu yēchinē ꞉Yēyiin biiko tukuuk chēē kāroomēch ānkoo mbo choo māng'ērēkyinē kiyēē /kākēēyēchi āk mbo choo sooy.[~21~] 36 Māchāktōōs ōriirēē biiko kuu wōloo yēytooy ꞉Baaba.
37 ‑Mēēmwoochi chii kule miyaat ꞉kiyēē kayey kumānēērōōtootē, /simākēēyēwuung' nkinyiing' kuu nyooto. ‑'Meeruuste chii /simakiiruustiing' nkinyiing'. Yoo kāyēwuung' ꞉chii kiy nyēē miyaat, māchāktōōs inyōōchi kaat /sikēēnyōōwuung' nkinyiing' kaat.[~22~] 38 Yoo 'kēēkooytē kiyēē iboontē ām mooyēēt nyēē lēēl, mākukōōning' nkinyiing' ꞉Yēyiin alak ānkurisuung'. Chēē 'kēēkooytē, /kēēkētuung' chēē tēē chooto.”[~23~]
39 Kimwooy ꞉Yēēsu chēbo tyoonkōōchēēt kule, “Imuuchē man ꞉cheebkoraatyaanteet ake kōōrēētoot ake? Yoo kātēbi kut kuyey kuu nyooto, kōōsuuchinē ꞉tukwaay ng'wēēn.[~24~] 40 Mābiirē ꞉ng'oomnānēētaab mang'an nyēbo boonwookēēt, nteenee yoo kātitir nyoo ka mang'an kooneet keey mākunyōōr ng'oomnātēēt kukerkeyiit boonwookēēt.”[~25~]
41 Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Ām nee siikāsē ꞉inyiing' sikitityaa nyēē miitē koong'taab ng'eetaabkoomēt ameekas musukyēēt nyēē miitē koong'ta nyeeng'uung'? 42 Imuuchē kule nee imwoochi ng'eetaabkoomēt kule, ‘Kany ānēmuung' sikitityaa ām koong'ta,’ nto kutēē yooto tukul kumiitē ꞉musukyēēt koong'uung' nkityō? Kiblembechaantaani! Māchāktōōs inēmu kurook musukyēēt nyoo mii koong'uung' nkityō siikaste kāroomin siinēmchi ng'eetaabkoomēt sikitityaanteet ām koong'nyii.”
43 Kimwoochi subak ꞉Yēēsu kule, “‑Mēēmuuchē ꞉kēētit nyēē karaam kuyey lokoyeek chēē miyootēch, nto kuyey ꞉kēētit nyēē miyaat lokoyeek chēē kāroomēch. 44 /Kiinkētēē kēētit lokoyeek chēē yēyē. Māyēyē ꞉kateet mbuuniik āmāyēyē ꞉siikoowēēt lamayeek. 45 Yēyē ꞉chiito nyēē karaam tukuuk chēē kāroomēch, nto nyoo miyaat kuyēyē ꞉nyoo tukuuk chēē miyootēch. Kuuyu ng'aleek alak tukul choo isōōtē ꞉chiito, kukwoonēē kuutiinyii.”
46 Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Ām nee sukukuuroo ꞉biiko alake kule, ‘Mokoryoontēēt,’ āmāyēyē kuu wōlēē āmāktooy.[~26~] 47 Rubiintēēt nyēbo man ku nyoo kāsē kiyēē āmwooyē ānkuyēyē kuu wōlēē āmāktooy. 48 Kerkeey ꞉rubiintoonooto āk chii nyēē bālē yēē māchē kutēēkyi kōōto kut wokunyōōr kitaweet nyēē kāsisinchi kōōto. Yoo keeyiin ꞉āynōōsyēk ānkutwoor keey ꞉bēēko, ‑mēēmuuchē kōōsimsiimākoy ꞉kōyooto mbo kisich, kuuyu /kikēētēēkyi yēē kiimoot. 49 Nteenee rubiintēēt nyēē mābo man ku nyoo kāsē kiyēē āmwooyē, āmāyēyē kuu wōlēē āmāktooy. Kerkeey ꞉nyooto chii nyēē tēēkyinē kōōto yēē ng'āsng'āsēch ꞉teng'eek. Yoo keeyiin ꞉āynōōsyēk ānkutwoor keey ꞉bēēko, kōōturbuubē kōyooto kule syō!”[~27~]
<- Luuka 5Luuka 7 ->6:1 Kiruu. 23:24-25
6:2 Chuy. 20:8-10
6:4 Laawi. 24:5-9; 1Sām. 21:1-6
6:11 Yoowa. 7:1
6:12 Luuka 5:16
6:13 Luuka 9:10; 11:49; 17:5; 22:14; 24:10; Yēyuut. 1:2, 21-22, 26; 2:42
~7~ /Kikēēkuurē Yuuta araab Yāākōbō ām kaayneet ake kule Taataayo.6:16 Yoowa. 1:40-44; Yēyuut. 1:13
6:19 Mat. 9:20
6:21 Tyēēn. 126:5; Isa. 61:3
6:22 Mat. 10:22; 24:9; Yoowa. 15:18-19; 16:2; Yēyuut. 5:41; 1Bēt. 4:14
6:23 Mat. 5:2-12
6:23 2Tēt. 36:16; Yēyuut. 7:52
6:24 Mat. 19:23-24; Yāāk. 5:1
6:25 1Kōōr. 4:8
6:26 Cherem. 5:31; Yāāk. 4:4
6:28 Mat. 5:44
6:29 Room. 12:17
6:31 Mat. 7:12
6:34 Luuka 14:12-13
6:35 Laawi. 25:35-37
6:37 Mat. 6:14-15
6:38 Māārkō 4:24
6:39 Mat. 15:14
6:40 Mat. 10:24-25; 23:8-10; Yoowa. 13:13-16
6:46 Mal. 1:6
6:49 Mat. 7:21