Luka

Bétapoo popai

Wàilàapà na wii tii bèeni?

Wà Luka, pwi dotée (côo Kolosé 4.14), na é pâra wiâ Paulo (côo Apostolo 16.10 ma 2 Timotéo 4.11). É pwi *Grec. Munaa wàé co pwi âboro na wii naa na *Tii Pwicîri, na câé caa pwi *Juif. É mudàra diri ê pwina rà ina ma wii goo Iésu wà tèpa *paâjupâraê, â é wii târa tòimiri. (Côo Luka 1.1–3.) Pai wii tii kêe, âna paari pâ, é pwi âboro na é pwi a *câmu.

É wii wiidà?

Nabibiu kâra *naja 60 ma 65, béaa kâra pai tanoori wàra ê ville Iérusaléma na ê naja 70.

É wii tâî?

Tà pwi jè âboro na nee Théophile, pwi âboro imaina naa jaa tèpa *Roma, na rà pitûâ naa napô naawê. É jèe pwi a cèikî naa goo wà Iésu *Kériso, â é jèe picòo ê pâ muru goro ê cèikî (1.4). Ê nee Théophile âna pai ina wèe pâ ‘Wà pwina é meaari Pwiduée’. Pwiri ucina mwara goo diri tèpa cèikî na rà wâru, na càra caa tèpa Juif, â na rà wâro wâgòroigé jii napô *Judée.

Cina é wii?

É paari wà Luka pâ, ê pàara cèikî kâjè naa goo Iésu, âna muru na cimwü ma âjupâra.

Dà êre ê tii bèeni?

Tii kà Luka, âna tii na tâbawêe goro wâro kà Iésu, jii pàra tii. Wâru pâ nee tii naa naporomee 10–18, na nye tiàu na Tii kà Mataio, ma Maréko.

Wà Luka, âna é paari pâ, wà Iésu Kériso, âna é pwi âboro na é tâbawêe. É piwiâ ê pai tâa kà Iésu ma wà tèpa âboro, ma pimeaari kêe tàra (4.18–19; 19.41).

Wà Iésu, âna é dau meaari tàpé na ticè nii kàra ma tàpé na pipwaée kàra:

• tèpa pwa maga (17.12–19);

• tàpé na ticè kàra (16.19–31);

• pa ilàri (7.43–48);

• pa ilàri dàpwà (7.11–17);

• tèpa tò mwani—tèpa âboro na rà èpàrirà tèpa jènererà (18.9–14);

• tàpé na èpà wâro kàra (7.36–50).

Na pàara kà Iésu, âna piticèmuru naa goo pa ilàri jii tèpa paao. Êco na jè côo naa na Tii kà Luka pâ, câé caa niimiri wàrapwiri wà Iésu. Â wà Luka, âna é wii nee pa ilàri na rà pâra wiâ Iésu (8.2–3; 24.10).

É piwiâ mwara wà Luka naa na tii bèeni ê pâ pwi bèepwiri:

• ê pwapwicîri, âna muru na dau maina naa na wâro kà Iésu (5.16);

• wakè kâra Nyuâaê Pwicîri naa na wâro kà Iésu (côo 1.80) ma tèpa âboro kà Pwiduée;

• wakè kà tèpa angela (naporomee 1, 2).

Pai pitàgoo tii kà Luka

Pitèpa Iésu ma pai maina too kêe (1.1–2.52)

Ipwabwàtié târa wakè (3.1–4.13)

Wakè kà Iésu naa Galilée (4.14–9.50)

Autapoo goo (4.16–5.16)

Rà tapoo cicaraé wà tèpa pitûâ (5.17–6.11)

É pacâmuri tèpa câmu kêe (6.12–49)

Wàilàapà pwi Iésu bèepwiri? (7.1–50)

É pwa ucina na é pacâmuri tèpa âboro (8.1–21)

Dau pwa pàtàma Iésu (8.22–56)

Pai tâa kàra ma tèpa 12 a câmu kêe (9.1–50)

É tapoo pâra dàra Iérusaléma (9.51–19.27)

É pacâmuri tèpa âboro kêe

É patêre tèpa pitûâ na rà cicaraé

É wacié inapàpari pai o bà kêe

Wakè kêe naa Iérusaléma (19.28–21.38)

Pai bà ma wâro côwâ kêe (22.1–24.53)

8 Na jè tòotù, â wà Zakaria, âna é pwa wakè kêe na *Wâra pwapwicîri kà Pwiduée. Ba nye tòotù na rà wakè na i pubu kêe. 9 [e]Wiâra ê pai pwa kà tèpa pwa *ârapwaailò, â rà picàù noo kâra tii, ba na rà pitòrigari pwi âboro gée goorà, na ée tò naa na ére na dau pwicîri, naa na Wâra pwapwicîri. Â naawê, âna é cîri encens [pâ dà na ûrea na jè cîri] ba na âraimeai tà Pwiduée.

13 Êco na é ina têe wà pwi angela pâ: «Gà cibwaa nama wâgotâgà, co Zakaria! Ba é jèe têre ê pwâra pwapwicîri kàu wà Pwiduée. Â wà tô wâdàgà, âna [ée mwa nyarana, â] ée mwa pitàmari pwi èpo'gà, â gà mwa pitunee têe pâ Ioane. 14 Â gàu mwa puràra, ma ipwàdée. Â o mwa wâru mwara tàpé na rà o ipwàdée goo. 15 [g]Ba wà pwina naîgà, âna ée mwa pâ nau pwi âboro na dau imaina na ara Pwi Ukai. Â o pwicîri na é wâdo dipâa ma cè jawé gòo. Ba ée jèe nye dipitirié kaa ê *Nyuâaê Pwicîri na é bwaa tâa nanaa nyaa kêe.

16 «Dau wâru tàpé gée na ê Ba *Isaraéla, na ée mwa tòimirirà, ba na rà wâjué côwâ dari Pwi Ukai, Pwiduée kàra. 17 [h]O tâa gooé ê pàtàmara ê Nyuâaê Pwicîri, pwacèwii *péroféta Élia biu. Â ée mwa tòimiri ma pwabwàti ê Ba kêe, béaa kâra pai tèepaa kà Pwi Ukai. [Ba o càcaa gòiri, â ée jèe tèepaa.] Â gée goo pwina naîgà, âna wà tèpa caa, âna rà o naa nümarà naa goo tèpa naîrà* 4e phrase—é, O pwa pinaanapô naa nabibiu kà pa nyaa ma caa, ma tèpa naîrà.. Â wà tàpé na càra caa pitêre dà Pwiduée, âna rà o mwa pinünüma, pwacèwii tèpa âboro na rà *tàrù na ara Pwiduée.»

18 É ina wà Zakaria tà pwi angela pâ: «Go wànau târa pai cèikî kôo, naa goo ê pwina gà ina? Ba go jèe po dau ijiao, â wà mwara wâdòo, âna é jèe jiitàmu.»

19 [j]Â é tòpi têe pâ: «Ico pwini! Wâgo, âna wâgo angela Gabriel, â go pwi a coo ara Pwiduée, ba na go piâboro kîri kêe. Â wàé na é cùruo me, ba na go inapàpari tâgà ê popai wâdé bèeni. 20 Wâdé na gà tâmogòori pâ, diri ê pâ muru na go ina tâgà, âna o mwa tèepaa, na pàara na é jèe tòpò wà Pwiduée. Êco na wâgà, âna câgà caa cèikî naa goo! Â gà côo, gà o cîô, tiagoro ê tòotù na o mwa coo diri ê pwina go ina tâgà!»

21 Na pàara na ru gére pitùra na, wà Zakaria ma wà pwi angela, âna rà gére tapacîê wà tèpa âboro. Â rà pò [ma pitawèerirà] pâ, cina gòrié dò wâ. 22 Ûna é mwa bàra còobé [gée na ére na dau pwicîri] âna é jèe cîô. Â é po pwa ineremuru tàra, goro îê. Â rà pâra na tâmogòori pâ pwa cè pwina é côo, cèna me gée goo Pwiduée. 23 Nabwé, â é tubanabwé ê wakè kêe wà Zakaria, naa na i Wâra pwapwicîri, â é pâra naa pwârawâ kêe.

24 Gée na càùé, â wà tô wâdèe Élisabeth, âna é nyarana. Â é nye tà tâa pwârawâ naa na 5 parui. Â é nye tà niimiri pâ, 25 ‘É dau wâdé ba kôo wà Pwi Ukai. Ba ia go po dau kamu, ba nye tô a ticè èpo kôo. Â é meaario, â é jèe dàgòtù ê pwâra kamu kôo.’

35 É tòpi têe wà pwi angela pâ: «Ê Nyuâaê Pwicîri, âna ée mwa boome naa gògà, â ê pàtàma Pwiduée na é dau wâdòiti, âna ée mwa wâjaagà[~17~]. Â ê pwi nari èpo na gà o mwa pitàmariê, âna wàé kaa na é pitòrigarié wà Pwiduée, â o mwa ina gooé pâ Pwina naî Pwiduée.

36 «Gà côo, wà tô jèneregà, Élisabeth, na ia jèe mu ina naa gooé pâ: “O jèe càcaa pitàmari”! Êco na ée mwa pitàmari pwi jè nari èpo. Ba é gére nyarana ni—jèe 6 parui kêe. 37 [~18~]Ba nye ticè cèna pwacoé tà Pwiduée!»

38 Â é tòpi têe wà Maria pâ: «Go tô ênawéna kà Pwi Ukai. Â go nye pwa co ê câbawâdé kêe!»

63-65 É pwa ineremuru tàra wà Zakaria, ba na rà naa têe ê noo kâra tii, ba na é pwa tii naa na. Â é wii pâ ‘Ioane’. Â géewê, âna é nye tùra côwâ kaa, â é pwamaina Pwiduée.

67 Wà Zakaria, pwi caa kà i pwi nari èpo, âna dipitirié ê Nyuâaê Pwicîri, â é inapàpari ê popai na é naa têe wà Pwiduée. Â é ina pâ:

80 Wà i pwi âboro èpo, Ioane, âna é pimaina too, â pimaina pâ ê pàtàmara Nyuâaê Pwicîri naa gooé. Â é wâro namaré[~37~], tèepaa naa goro i pwi tòotù, na ée mwa ipaarié târa pwi Ba Isaraéla.