HECHOS 13

Ku ja Bernabé møøt ja Saulo myɨdukꞌojk chooꞌndøø ka̱jpxwa̱ꞌkxpɨ

1 Jam Antioquía wyɨnaty namay ja Jesús yjanchja̱ꞌwɨbɨdɨ, jam ja kyugajpxyꞌa̱jtpɨ jøts nay jam ja yikꞌɨxpøjkpɨdɨ. Ya̱ꞌa̱t ɨdøꞌøn jadeꞌen yiktejtɨp Bernabé, jøts ja Simón (midi nayɨdeꞌen yiktejp Negro), nayɨdeꞌen ja Lucio ja Cirenɨt ja̱a̱ꞌy, jam ja Manaén (midi yaaktɨ tukna̱x møøt ja Herodes midi wɨndsønꞌa̱jt jam Galilea) jøts jam nayɨdeꞌen ja Saulo. 2 Tuꞌukpɨ xøøw ɨdøꞌøn ya̱ꞌa̱t ja̱a̱ꞌy jadeꞌen ñamyujkɨdøø jøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm twɨndsøꞌjkɨdøø, ayuuꞌa̱jttɨp ɨdøꞌøn wyɨnaty ku ja Espíritu Santo wya̱a̱ñ:

―Jɨgaxtɨ yø Bernabé møøt yø Saulo, jøts ttuꞌundɨt midi øts yø tø ndanɨwa̱a̱dsowɨdɨ.

3 Xjats ku jadeꞌen Diosꞌajotꞌa̱jtꞌaba̱jtɨdøø ayuu, xjats ja myɨguꞌuk tꞌukønɨxa̱jkøjxnɨdøø, wɨnets ja yikajxtsooꞌnɨdøø.

Ku ja Jesús kyudanaabyɨ kya̱jpxwa̱ꞌkxtøø jam Chipre

4 Xjats ku jadeꞌen ja Saulo møøt ja Bernabé yiktsooꞌnɨñɨdøø ja Espíritu Santo, wɨnets ñøjkxtøø ma̱ jam txøøwɨ Seleucia. Jamts ja ba̱rkɨ ttatøjkɨdøø jøts ñøjkxtøø jam Chipre. 5 Xjats ku jam yja̱ꞌttøø ma̱ ja ba̱rkɨ wya̱ꞌkꞌøyøø ma̱ jam txøøwɨ Salamina, wɨnets ja tka̱jpxwa̱ꞌkxnɨbøjkɨdøø ja Dios kyajpxy jam tsa̱ptøjkjotp. Jøts nay jap ja Juan tmøødɨdɨ, jaꞌats ja pudøjkɨyɨdøø. 6 Xjats ja jadeꞌen ja Chiprɨt na̱a̱jx ttayøꞌøña̱xtøø, jøts jam yja̱ꞌttøø mejy wɨngon ma̱ txøøwɨ Pafos. Jamts tpa̱a̱ttøø tuꞌuk ja israelɨt ja̱a̱ꞌy pøn txøøwꞌa̱jt Barjesús, yikꞌadujkp jaꞌ jøts nayɨdeꞌen xyɨmay. Dios ɨdøꞌøn kyugajpxy ja ñadyijyɨ jøts ja ja̱a̱ꞌy tjanchwɨnꞌɨɨñ. 7 Jam ɨdøꞌøn ja tyuñ møj wɨndsøn wyɨndump pøn txøøwꞌa̱jt Sergio Paulo, janch wijy janch kejy ɨdøꞌøn ja wɨndsøn. Wɨnets ja tnɨgajxøø ja Bernabé møøt ja Saulo, yjanchmadoowampy ɨdøꞌøn jaꞌ ja Dios kyajpxy yꞌayuujk jøts ja tyukmadowɨyɨt. 8 Xjats ja yikꞌadujkpɨ midi nayɨdeꞌen yiktejp Elimas tꞌaga̱jpxøø ja møj wɨndsøn, ku kaꞌap tkupøkt pønɨ sa̱ wya̱ꞌa̱ndɨ ja Bernabé møøt ja Saulo. 9 Xjats ja Saulo pøn nayɨdeꞌen yiktejp Pablo, yjanchmøøtꞌajtpy ja Espíritu Santo jaꞌ, paty ja tjanchwɨnꞌijxy tɨɨyɨm ja yikꞌadujkpɨ, 10 jøts ja yɨdeꞌen tnɨma̱a̱y:

―¡Mets wɨnda̱a̱yɨbɨ ja̱a̱ꞌy, kawɨndɨy ja̱a̱ꞌy mets, mɨkuꞌ mdeedyɨp, mɨꞌajkɨp mets jaꞌ pøn øy tsɨnaadyɨp! ¿Tiku xyikutɨgøøwya̱ꞌa̱ñ ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm kyajpxy yꞌayuujk? 11 Ɨxya̱m ɨdøꞌøn ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm myikꞌayoꞌomba̱a̱dɨyɨt; kunɨm me mda̱ꞌa̱nt wɨnjoox jøts may xøøw ɨdøꞌøn jadeꞌen xkawɨnꞌext ja xøøw.

Xjats tyimyjatyɨ tya̱a̱ñ jadeꞌen kugoots, wɨnets tꞌɨxa̱a̱y pønɨ pøn tuuꞌwetsɨyɨp. 12 Xjats ku ja jadeꞌen tꞌijxy ja møj wɨndsøn sa̱ ja yja̱jty sa̱ ja kyubejty ja yikꞌadujkpɨ, wɨnets ja jatyɨ tjanchja̱ꞌwøø pønɨ sa̱ jaty ja tyukmadoojɨyøø ja Saulo møøt ja Bernabé. Janch tyimñɨguma̱a̱p ɨdøꞌøn ja tja̱ꞌwɨyɨɨꞌñ ku ja yikꞌadujkpɨ jadeꞌen yja̱jtna̱a̱ ja nwɨndsønꞌa̱jtɨn Jesús myøkꞌa̱jtɨngøjxp.

Sa̱ yja̱jttøø sa̱ kyubajttøø ja Pablo møøt ja Bernabé jam Antioquía midi ta̱mp Pisidiɨt yꞌetjotp

13 Xjats ja Pablo møøt ja yjamyøøt jam tyøjkɨdøø Pafos ba̱rkɨjotp, jøts jam ja ñøjkxtɨ ma̱ txøøwɨ Perge, nay jam Panfilia yꞌetjotptɨ; jøts ja Juan jamyɨ ja tmɨnawya̱ꞌkxɨdøø Pafos jøts ja ñøjkxna̱a̱ Jerusalén. 14 Xjats ku jam ja jadeꞌen yja̱ꞌttøø Perge, wɨnet jam chooꞌngojmɨdøø jøts yja̱ꞌttøø Antioquía, nay Pisidia yꞌetjotptɨ. Xjats pooꞌkxɨn xøøw wɨnets tyøjkɨdøø jam tsa̱ptøjkjotp, japts yꞌɨxa̱ktøø. 15 Xjats ku ja jadeꞌen yika̱jpxkɨjxy ja nøky midi ja Dios kyutujk myøøt, jøts nayɨdeꞌen sa̱ wya̱ndøø ja Dios kyugajpxtyɨ, wɨnets ja tsa̱ptøjk wɨndsøn ojts ñɨma̱a̱jyɨdɨ ja Pablo møøt ja yjamyøøt:

―Meets mɨguꞌuktøjktɨ, kidi wan meets jap xmɨmiñ xmɨja̱ꞌa̱ty ja ka̱jpxwejɨn, kidi wan meets xukmadowa̱ndɨp yø ja̱a̱ꞌy, tukmadowdɨts.

16 Wɨnets ja Pablo tyanaagyukøø jøts ja kyøꞌ jaꞌayɨ tna̱nkyꞌijxyɨ, jaꞌ tyijpy jøts ja ja̱a̱ꞌy yꞌamoꞌondɨt jøts tpatmadoꞌodɨt, xjats ja yɨdeꞌen wya̱a̱ñ:

―Ukpatmadowdɨ meets Israelɨt ja̱a̱ꞌy pønɨ pøn jaty ja Dios twɨndsøꞌjkɨdɨp: 17 Meets Israelɨt ja̱a̱ꞌy nɨdukɨꞌɨyɨ pøn adøm ndiosꞌa̱jtyɨndɨp, jaꞌ ojts twɨꞌixy adøm nꞌa̱pteetyꞌamøjtɨ jøts ja tpɨkta̱ktɨ adøm ndsɨnaadya̱a̱jktɨ janch møj, wɨnet ja yja̱jty ku wyɨnaty nay jam chøønɨdɨ Egiptɨt ja̱a̱ꞌy yꞌetjotptɨ jadeꞌen ejxɨm ja ja̱ꞌa̱t ja̱a̱ꞌy; xjats ja møkꞌampy jadɨgojk køꞌøm ja Dios tyimyikpɨdsøøjmɨyɨdøø nay jam, 18 jøts ja tyikna̱xtɨt jam tøꞌøts etjotp wɨxijkxy jumøjt, kuwa̱ñɨm ja Dios ja yikjujkyꞌa̱jtɨdɨ øy ja tpadundɨ tkabadundɨ ja Dios yꞌayuujk. 19 Jøts ja nayɨdeꞌen tyikudɨgøøy wɨxujk ja møj ka̱jp midi jam wyɨnaty ejttɨp ma̱ txøøwɨ Canaán, jøts ja nꞌa̱pteetyꞌamøj yikmoꞌodɨt ja ña̱a̱jx. 20 Xjats jadeꞌen makta̱xk magøꞌpxy jagujkp jumøjts ñɨtana̱a̱jyɨdøø kunɨm ja kugajpxy kyaxɨꞌɨky midi txøøwꞌa̱jt Samuel. 21 Xjats ja køꞌøm tꞌamɨdoonɨdøø tuꞌuk ja wɨndsøn pøn ja nɨtanɨyɨdɨp, wɨnets ja Dios tuꞌuk myøøjyɨdøø pøn txøøwꞌa̱jt Saúl, ja Cis yꞌuꞌnk, nay ja Benjamín yꞌa̱p, jaꞌats wɨxijkxy jumøjt ttuuñ. 22 Wɨnets ja Dios jadɨgojk pyøjkɨyøø ja wɨndsønꞌa̱jtk, jøts ja nagyøꞌøm tpɨkta̱a̱jk ja David, xjats ja Dios wya̱a̱ñ: “Tø øts nba̱a̱ty ja David, midi ja Isaí yꞌuꞌnkꞌajtpy, yøꞌ janch yujy janch tuda̱ꞌa̱ky, xpaduujnɨp øts yøꞌ njaꞌ pønɨ sa̱ ø ndsøky.” 23 Xjats ja Dios nayɨdeꞌen tnajtskajxøø ja Jesús midi adøm nꞌIsraelɨt ja̱a̱ꞌy tyiknɨtsoꞌokꞌa̱tp, yøꞌ ɨdøꞌøn ja David myɨguꞌukꞌajtpy, kuts ja Jesús myiiñ pø køꞌømxɨ wyɨnaty ja Dios tø wya̱nda̱ꞌa̱ky. 24 Xjats ja Jesús na̱mgaꞌanɨm wyɨnaty tyundøkɨ, wɨnets ja Juan Bautista jawyeen tka̱jpxwaꞌkxy jøts ja Israelɨt ja̱a̱ꞌy ttukmadøøy, jøts pyøktyuꞌunɨn tmajtstuꞌuttɨt jøts ñøbatkøxtɨt. 25 Xjats ku ja Juan Bautista yꞌooꞌkna̱a̱, tø ja wyɨnaty tnøjmɨ ja Israelɨt ja̱a̱ꞌy, jøts ku ja kaꞌap yjaꞌajɨ pønɨ sa̱ ja wyɨnaty tnɨja̱wɨdɨ ku ja yiknɨtsokpɨ myiñ, jøts ja tnɨma̱a̱y: “Ɨxꞌoojknɨm ja myeꞌent pøn øts nɨjuunɨ møøt nganamyɨba̱a̱tꞌa̱tɨyɨt.”

26 Xjats ja Pablo yja̱a̱ka̱jpxwaꞌkxy, yɨdeꞌen ja wya̱a̱ñ:

―Meets mɨguꞌuktøjktɨ, pønɨ pøn jaty ja Abraham myɨguꞌukꞌajtpy, jøts nayɨdeꞌen pønɨ pøn ja Dios twɨndsøꞌjkɨdɨp, yø kajpxy yø ayuujk yøꞌ adøm ndanɨtsoꞌokꞌa̱jtɨndɨp midi øts ɨxya̱m nnɨga̱jpxwampy. 27 Ukmadoodaꞌam, jaꞌ pøn jaty jam tsɨnaadyøø Jerusalén nayɨdeꞌen pøn ja wyɨndsønꞌa̱jttøø, kaꞌap ja tnɨja̱ꞌwɨdøø ku ja Jesús wyɨnaty tø kyexyɨ ja Dios Teety, jøts kyidyimwyɨnmadoodøø døꞌøn ja kajpxy ja ayuujk midi ja Dios kyugajpxy wyɨnaty tø tjaadyañ, jaꞌ ɨdøꞌøn xyumɨka̱jpxtɨp etjp ku ja pooꞌkxɨn xøøw jam kyøꞌøm tsa̱ptøjkjotptɨ; wɨnets ɨdøꞌøn ja køꞌøm ttamɨꞌa̱mbøjktøø ja Jesús, jøts ja jadeꞌen ttuundøø sa̱ ja Dios kyugajpxy tyikta̱a̱ñ ja ayuujk. 28 Xjats ku ja køꞌøm tkamɨwɨnma̱a̱ꞌnbya̱a̱ttøø ti ja tyukpøkyꞌa̱jttɨp jøts tyikꞌooktɨt, wɨnets ja tnɨmaadyøø ja Pilato jøts ja Jesús tna̱nkyikꞌoogɨyɨt. 29 Xjats ku ja jadeꞌen ttundɨ tukɨꞌɨyɨ sa̱ ja Dios kyugajpxy tjaadya̱a̱ñ jap nøkyjøtpy, wɨnets tyikwɨna̱jktøø jam kruskøjxp jøts tyikna̱xøjkɨdøø. 30 Ja Dios Teetyts ojts køꞌøm tyikjujkpyiky jadɨgojk jap ooꞌkpɨ jutjøtpy. 31 Xjats ku pyɨdsɨɨmy, wɨnets ojts jeky ña̱nkyꞌijxyɨyɨ jam ja̱a̱ꞌy wyɨndump midi myøøtwɨdejt ku chooꞌndøø Galilea jøts ñøjkxtøø Jerusalén. Jaꞌ ɨdøꞌøn ɨxya̱mdɨ pøn tka̱jpxtɨp tmadya̱ktɨp ja Jesús jøts ttukmadoꞌodɨt ja ja̱a̱ꞌy.

32 ’Jøts øøts nayɨdeꞌen ɨxya̱m nnɨgajpxy nnɨmadya̱ꞌa̱ky, jøts meets ndukmadoꞌot ja øy ayuujk sa̱ ja Dios Teety tpɨkta̱a̱jky ja wya̱nda̱a̱jkɨn adøm nꞌa̱pteetyꞌamøjkøjxptɨ. 33 Jaꞌagøjxp ku adøm ja nꞌa̱pteetyꞌamøjꞌa̱jtyɨndɨ, paty ja tø tpaduñ ja Dios Teety ja wya̱nda̱ꞌa̱ky jøts ku ja tø tyikpɨdsimy jadɨgojk ja Jesús jap ooꞌkpɨ jutjøtpy, jadeꞌen sa̱m jap wya̱ꞌa̱ñ myɨmajtsk salmojøtpy ku yɨdeꞌen wya̱a̱ñ: “Øts me nꞌuꞌnkꞌajtpy, jøts tø mets mjujkyꞌa̱jtɨn ɨxya̱m nmøꞌøy.” 34 Xjats ja Dios jadeꞌen wyɨnaty tø ttanɨbɨkta̱a̱gɨ jøts ku ja tyikpɨdsøꞌømt ja Jesús jap ooꞌkpɨ jutjøtpy, jøts nayɨdeꞌen ku kaꞌap ja ñɨneꞌkx wyɨndɨgøꞌøty, jadeꞌen ɨdøꞌøn jap wya̱ꞌa̱ñ ja Dios kyajpxy jap nøkyjøtpy: “Nayɨdeꞌen meets ngunuuꞌkxt sa̱ øts ja David tø nnøjmɨ.” 35 Paty nayɨdeꞌen jaduꞌukpɨ salmo wya̱ꞌa̱ñ: “Kaꞌats me Dios Teety ja xyikja̱tt jadeꞌen jøts øts nnɨneꞌkx wyɨndɨgøꞌøty, pø xtsøkyꞌa̱jtpxɨ mets.” 36 Janch tɨy ɨdøꞌøn jaꞌ ku ja David ja yja̱a̱ꞌy ojts tpudøkɨ sa̱ ja Dios ja wyɨnma̱a̱ꞌñ myøøjyøø, xjats yꞌooꞌkna̱a̱ jøts nay jam ña̱jxøjkɨyɨɨꞌñ ma̱ ja yꞌa̱pteetyꞌamøj wyɨnaty tø ña̱jxøkɨdɨ, jøts ja ñɨneꞌkx nayɨdeꞌen wyɨndɨgøøy. 37 Pønts ja Dios Teety køꞌøm tø tyikjujkpyiky jadɨgojk, kaꞌap ja ña̱jxnɨneꞌkx ja jadeꞌen tø wyɨndɨgøy. 38 Meets mɨguꞌuktøjktɨ, kuwa̱nɨ xnɨja̱wɨdɨt ku ja Jesús jaꞌ tuꞌugyɨ xpojkpɨmaaꞌkxɨndɨp pøn meets ɨxya̱m myiktukmadoop. 39 Jaꞌayɨ døꞌøn tuꞌumchɨ nɨdukɨꞌɨyɨ tpojkpɨmaaꞌkxp pønɨ pøn ja janchja̱ꞌwɨyɨp ja yꞌayuujk, jøts nɨ ja Moisés kyutujk jadeꞌen kyapojkpɨmeeꞌkxy pønɨ pøn ja tpadump. 40 Øyɨm mnayꞌejxꞌetɨdɨt jøts kaꞌap jadeꞌen mja̱ttɨt sa̱ ja Dios kyugajpxy tjaadya̱ndøø, ku ja yɨdeꞌen wya̱ndøø:

41 Meets nɨxekpɨ taxekpɨdɨ, pø nɨgyuma̱a̱p mee xja̱wɨt sa̱ nꞌadøꞌøtst;

pø kaꞌ xjanchja̱wɨdɨt øy ja pøn kugajpxy mjadukmadøøyɨdɨ,

pø jadeꞌen neꞌegɨ jøts mdyimgyudɨgøꞌødyɨt.

42 Xjats ja Pablo jadeꞌen ttukmadoogɨjxy ja israelɨt ja̱a̱ꞌy sa̱ ja Dios kyajpxy wya̱ꞌa̱ñ, wɨnets ja myɨguꞌuk jap tmøøtpɨdsømna̱a̱ jam tsa̱ptøjkjotp. Xjats ku jap pyɨdsømdøø, wɨnets ja Pablo ñɨma̱a̱jyøø pøn kaꞌisraelɨt ja̱a̱ꞌdyɨ, jøts nayɨdeꞌen tnɨga̱jpxt nay jaꞌabɨ ayuujk jaduꞌukpɨ pooꞌkxɨn xøøw. 43 Xjats ɨdøꞌøn jadeꞌen ñawya̱ꞌkxɨdøø jam tsa̱ptøjkjotp, jamts wyɨnaty namay ja israelɨt ja̱a̱ꞌy, jøts namay ja abikpyɨ ja̱a̱ꞌy midi nayɨdeꞌen tpadundɨp ja israelɨt chɨna̱a̱ꞌyɨn, jaꞌats nɨdukɨꞌɨyɨ tpanøjkxtøø ja Pablo ja Bernabé, wɨnets ja ojts yika̱jpxwejtɨ jøts yiknɨmaadyøø: “Ejtp ɨdøꞌøn ja Dios køꞌøm xtsøkyꞌa̱jtyɨm paty ja Dios amumjoojt ja yꞌøgyajpxy xpaduujnɨyɨdɨt, jøts nɨjuunɨ xkamajtstuꞌuttɨt.”

44 Xjats ku ja tpa̱a̱tkojma̱a̱ jaduꞌukpɨ pooꞌkxɨn xøøw, ku ja tjanchpatmadowa̱ꞌa̱ndɨ ja Dios kyajpxy, wɨnets jawaanɨ kyameengɨjxy nɨdukɨꞌɨyɨ ja ka̱jp. 45 Xjats ku døꞌøn ja israelɨt ja̱a̱ꞌy jadeꞌen tꞌejxtøø, wɨnets ja Pablo yiktamɨꞌama̱ꞌa̱tꞌa̱jttøø ja namay ja̱a̱ꞌy jøts yikmɨꞌa̱mbøktøø, xjats yiknɨmaadyøø ku ja ja̱a̱ꞌy nugo twɨnda̱a̱yꞌa̱ttɨ. 46 Xjats ja Pablo ja Bernabé møkꞌampy ojts tmɨga̱jpxtɨ, jøts tnɨmaadyøø:

―Meets israelɨt ja̱a̱ꞌy, jadeꞌen mjapa̱a̱tꞌatyɨdɨ jøts meets jawyeen myiktukmadoꞌot ja Dios kyajpxy; kaꞌats meets ja xkupøkwa̱ꞌa̱ndɨ, jadeꞌen nugo mwa̱ꞌa̱ndɨ jøts kaꞌ pya̱a̱tꞌatyɨ jøts ja Dios yꞌøyꞌa̱jtɨn xkupøjkɨyɨdɨt, jam øøts neꞌegɨ nøjkx nga̱jpxwaꞌkxy ma̱ jaty ja ja̱a̱ꞌy kyaꞌisraelɨtja̱a̱ꞌyɨdɨ. 47 Kumɨ jadeꞌen øøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm tø xꞌaneꞌemy ku yɨdeꞌen wya̱a̱ñ:

Tø me nbɨkta̱ꞌa̱ky jøts øts nꞌøgyajpxy nꞌøyꞌayuujk xukmadoꞌojɨt tukɨꞌɨyɨ ja na̱xwiiꞌñɨt ja̱a̱ꞌy,

jøts xnɨja̱wɨdɨt sudsoꞌampy ñɨtsoꞌokꞌa̱ttɨt.

48 Xjats ku døꞌøn jadeꞌen tmadoodøø pøn kaꞌisraelɨt ja̱a̱ꞌdyɨ, wɨnets ja yjanchxonda̱ktøø jøts ñawya̱ꞌa̱ñɨdɨ kudam ja Dios kyajpxy janchꞌøy; jøts nɨdukɨꞌɨyɨ jaꞌ tmɨbøjkøxtøø pøn wyɨnaty ja Dios køꞌøm tø tpɨkta̱ꞌa̱ky, jøts nɨjuunɨ xøøw ja yꞌanmɨja̱ꞌwɨn kyawɨndɨgøꞌødyɨt. 49 Jadeꞌen ɨdøꞌøn jam ojts yika̱jpxwaꞌkxy ja Dios kyajpxy ma̱ jaty ja ka̱jp jam. 50 Xjats ja israelɨt ja̱a̱ꞌdyɨ ojts møøt tka̱jpxꞌøyɨdɨ wɨna̱a̱gɨn ja ya̱a̱ꞌdyøjk midi ja ka̱jp tnɨtanaadyɨp, jøts møøt nayɨdeꞌen ja tøꞌøxyøjktɨ midi ja ka̱jp ja̱a̱ꞌy wɨndsøꞌjkɨyɨdɨp jøts midi ja israelɨt ja̱a̱ꞌy tpaduujnɨdɨp ja yjaꞌ, jaꞌats ja ka̱jp ja̱a̱ꞌy yikꞌa̱mbøjktøø, xjats ja Pablo ja Bernabé ojts yikjemdundɨ yiktedundɨ kunɨm ja tyikpɨdsømdøø jaꞌabɨ etjotp. 51 Wɨnets ja Pablo møøt ja Bernabé twɨnaptøø ja puꞌux jam tyekyøjxp, jøts jadeꞌen ttukꞌejxtɨt ku jadeꞌembɨ ja̱a̱ꞌy ja tkaꞌøyja̱wɨdɨ, wɨnets jam ñøjkxnɨdɨ ma̱ ja ka̱jp txøøwɨ Iconio. 52 Xjats ja Jesús yjanchja̱ꞌwɨbɨ pøn jap Antioquía tya̱ndøø, janch ejtnɨ xonɨ ja ñayja̱wɨyɨdɨ ku wyɨnaty tø tyatøkɨyɨdɨ ja Espíritu Santo.

<- HECHOS 12 HECHOS 14 ->