1 Y xa chua'k-cabij c'a ri quinimak'ij ri israelitas chiri', jun nimak'ij tok niquitej caxlan-vey ri manek ch'en (ch'amilej-k'or) riq'uin, y niquibij pascua chire.[a] 2 Y jari' c'a tok ri principal-i' tak sacerdotes y ri etamanela' chirij ri ley niquich'obola' c'a achique ta rubanic niquiben richin queri' niquicamisaj ri Jesús.[b] Pero xa quixibin-qui' chiquivech ri vinek.
3 Y ri Judas ri jun chique ri cablajuj rutijoxela' ri Jesús, ri tijoxel ri xbix chuka' Iscariote chire, can nisamej chic vi ri Satanás pa ránima.[c] 4 Romari' ri Judas ri' xbe c'a quiq'uin ri principal-i' tak sacerdotes y quiq'uin chuka' ri ye'uc'uan quichin ri e chajinela' ri chiri' pa rachoch ri Dios, y xch'on quiq'uin chirij ri achique rubanic xtuben richin nujech ri Jesús pa quik'a'. 5 Y rije' can janíla c'a xequicot tok xcac'axaj ri', y xquisuj ru-mero[d] romari'. 6 Ri Judas can xberusuju' c'a can ri Jesús chique. Y xuchop c'a ruch'obic jampe' tok xtujech pa quik'a', y can c'a ja tok man quimolon ta qui' vinek riq'uin.[e]
7 Tok xoka' ri nimak'ij, k'ij richin nitij ri caxlan-vey manek ch'en (ch'amilej-k'or) riq'uin, y tok yecamisex chuka' ri tak carne'l ri richin ri pascua,[f] 8 ri Jesús xerutek c'a el ri Pedro y ri Juan, y xubij c'a el chique: Quixbiyin y tibana' rutzil ri xtikatej chupan re pascua re'.
9 Y ri ca'i' tijoxela' xquic'utuj c'a chire: ¿Acuchi c'a navajo-vi chi nikaben ruchojmil?
10 Y ri Jesús xubij chique: Tok xquixapon ri pa tinamit Jerusalem, xtitz'et c'a chi c'o jun achin aj-ic' ri ruc'amon-pe ruya' pa jun cucu' (k'e'l). Tivojkaj c'a el re achin re' c'a achique jay xtoc-vi. 11 Y tibij c'a chire ri tata'aj chupan ri jun jay ri': Ri Katijonel rubin c'a pe: ¿Achique jay re vave' pan avachoch ri utz ta richin ninben ri va'in richin re pascua e vachibilan ri nutijoxela'? quixcha' chire. 12 Y ri rajaf-jay xquixruc'uaj c'a pa jun ruca'n vik jay (cavek jay). Y chiri' c'o jun nima-jay ri chojmirisan chic rupan. Ja ri chiri' tibana-vi rutzil ri xtikatej richin re pascua, xe'uche'ex-el.
13 Y ri ca'i' tijoxela' xebe c'a. Y can achi'el ri rubin-el ri Jesús chique, can queri' ri xbanatej. Y rije' can xquiben-vi c'a rutzil ronojel ri nic'atzin richin ri va'in richin ri pascua ri'.
14 Y tok xapon c'a ri hora, ri Jesús y ri cablajuj apóstoles xetz'uye-apo ri pa mesa.[g] 15 Y ri Jesús xubij c'a chique: Can janíla nurayiben-pe chi nabey chi yinapon chuvech ri camic, junan nikaben can re jun va'in richin re jun pascua re'. 16 Roma can ninbij-vi c'a chive, chi can c'a ja tok c'o chic na ri utzilej ruk'atbel-tzij ri Dios, y tok banatajinek chic na ronojel ri nic'ulun-vi chi tzij ri pascua, can c'a jari' tok xtinben chic re jun va'in re'.[h]
17 Y ri Jesús xuchop c'a jun vaso ri c'o ruya'al-uva chupan, y tok rumatioxin chic chire ri Dios, xubij: Tikumu' c'a can chi'ivonojel. 18 Roma can ninbij-vi c'a chive, chi can c'a ja tok c'o chic na ri utzilej ruk'atbel-tzij ri Dios, can c'ari' tok xtinkun chic jun bey ruya'al-uva.[i]
19 Y que c'a chuka' ri' xuq'uen-apo jun caxlan-vey, y tok rumatioxin chic chire ri Dios, xuper (xupir) ri caxlan-vey y xuya' chique ri rutijoxela' y xubij: Re' natabel vichin yin. Can titija' c'a. Roma ri nuch'acul can xtijach c'a richin chi napon pa camic, richin yixcolotej.[j]
20 Y tok e va'inek chic, ri Jesús xuchop c'a chuka' ri vaso ri c'o ruya'al-uva chupan, y xubij: Re ruya'al-uva re', jare' ri nuquiq'uel ri xtibiyin tok xquiquen (xquicom). Riq'uin c'a re nuquiq'uel re', can jac'are' xc'achoj ri c'ac'a' trato ri rajovan-pe ri Dios chi nuben quiq'uin ri vinek.[k] Ri nuquiq'uel ri xtibiyin, richin chi yixcolotej.
21 Y vacami c'a, ri achin ri xquijachon-el pa quik'a' ri vinek, can c'o c'a pe viq'uin re pa mesa.[l] 22 Can tivac'axaj c'a re ninbij chive, chi yin ri xinalex chi'icojol, can yibe-vi pa camic, roma can jare' ri ruch'obon ri Dios pa nuvi'.[m] Pero tok'ex c'a ruvech ri xtijachon-el vichin yin ri xinalex chi'icojol, xcha' ri Jesús.
23 Y jari' tok ri rutijoxela' ri Jesús niquibila-ka chiquivech chi achique cami ri xtijachon-el richin ri Jesús.
24 Y re tijoxela' re' xquich'ojila' c'a chuka' chiquivech achique ri más nim ruk'ij chiquicojol rije'.[n] 25 Pero ri Jesús xa xubij chique: Ri k'atoy tak tzij richin re ruvach'ulef, roma can ec'o ri vinek pa quik'a', romari' can niquina' chi ja rije' ri e cajaf.[o] Y ri achi'a' can c'o quik'a' chique ri vinek, can achi'a' e banoy-utzil nibix chique. 26 Jac'a chi'icojol rix nutijoxela' man que ta ri'. Roma ri más nim ruk'ij chi'icojol rix, nic'atzin chi nuna-ka-ri' chi xa más co'ol que chiquivech ri rachibil. Y ri jun chive rix ri nic'oje' pan ivi', nic'atzin chi nuna-ka-ri' chi xa manek ruk'ij y nuch'utinirisaj-ri' richin nusuj-ri' chubanic xabachique samaj.[p] 27 Roma c'a ri', ¿ja cami ri c'o pa mesa nilix-apo ri más ruk'ij, o ja ri ilinel? ¿Man ja ta cami ri c'o pa mesa nilix-apo ri más ruk'ij? Pero chinuvech yin man que ta ri', roma yin xa achi'el ri ilinel inc'o chi'icojol.[q]
28 Rix can ixc'o c'a pe viq'uin chupan ri tijoj-pokonal[r] ri yetejtoben vichin. 29 Roma c'a ri', yin xtinya' jun k'atbel-tzij pan ik'a' rix, can achi'el ri rubanon ri Nata' Dios viq'uin yin, 30 richin queri' xquixva' y xquixuc'ya' pa jun misma mesa viq'uin,[s] tok xa can c'o chic c'a k'atbel-tzij pa nuk'a' yin. Y rix xquixoc c'a k'atoy-tzij pa quivi' ri cablajuj tak tinamit rubanon re nimalej tinamit Israel.
31 Y ri Ajaf Jesús xubij c'a chuka' chire ri jun tijoxel nibix Pedro chire: Simón, Simón, ninbij c'a chave chi ri Satanás xixruc'utuj yan chire ri Dios richin chi yixrutejtobej. Can nrajo' c'a yixrusiloj achi'el nisilox ri trigo chupan ri chaybel.[t] 32 Pero yin can nubanon-vi orar avoma rat, richin queri' can tacukuba' ac'u'x viq'uin. Can xcatapon-vi pa ruk'a' ri Satanás. Pero tok xtitzolin-pe ac'u'x viq'uin, tabana' chique ri ch'aka' chic nutijoxela' chi can tiquicukuba-vi quic'u'x viq'uin,[u] xcha' ri Jesús.
33 Y ri Simón xubij: Ajaf, vi rat xcatuc'uex pa jun cárcel, yibe aviq'uin. Hasta yibe aviq'uin, vi rat xcatapon chuvech ri camic,[v] xcha'.
34 Pero ri Jesús xubij chire: Pedro, yin ninbij c'a chave, chi chupan re ak'a' vacami, man jani tisiq'uin-pe ri mama' tok rat oxi' yan bey tabij chique ri yec'utun chave, chi man avetaman ta nuvech,[w] xcha' ri Jesús chire ri Pedro.
35 Y ri Jesús xuc'utuj c'a chique ri rutijoxela': Tok ri jun bey xixintek y man xinvajo' ta richin xic'uaj pekes (morral), ni mero, ni jun chic c'ulaj xajab,[x] ¿c'o cami ri xivajo' y man xivil ta? xcha'.
36 Y ri Jesús xubij c'a chique: Jac'a re vacami jun vi chic ri rubanic nrajo'. Roma vacami ri c'o pekes (morral) riq'uin, tuc'uaj. Ri c'o ru-mero, tuc'uaj chuka'. Y ri manek rumachet, tuc'ayij ri ruk'u' y c'ari' tulok'o' jun richin. 37 Y vacami quere' ninbij chive, roma c'o chi nibanatej achi'el ri nubij chupan ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatel can. Ri chiri' nubij c'a: Can achi'el chuka' jun aj-mac xban chire. Queri' ri tz'ibatel can. Y re' can xtibanatej na vi viq'uin yin. Ronojel c'a ri e tz'ibatel can chuvij yin chupan ri ruch'abel ri Dios, can xquebanatej na vi,[y] xcha' ri Jesús.
38 Y ri tijoxela' xquibij c'a chire ri Jesús: Ajaf, vave' c'o ca'i' machet.
39 Ri Jesús tok elenek chic c'a el ri chiri', xbe c'a ri acuchi can tibe-vi. Rija' xbe c'a ri pa juyu' Olivos.[z] Y ri rutijoxela' can e tzeketel-vi el chirij. 40 Y tok xe'apon c'a, xubij chique: Tibana' orar y tic'utuj chire ri Dios richin chi tok yixtejtobex man quixtzak pa mac.[aa]
41 Y ri Jesús xbiyin chic c'a apo jun ca'i' raken-c'an, xxuque-ka chiri', y xuchop c'a nuben orar. 42 Y nubij c'a ri pa ru-oración: Nata' Dios, tabana' c'a chi man ta ninc'ovisaj re jun tijoj-pokonal re', vi can queri' ri navajo' chuka' rat. Pero man taben chuka' ri ninrayij yin, xaxe voma ta yin. Roma yin can ninvajo-vi c'a ninben ri arayibel rat,[bb] xcha'.
43 Y c'o c'a jun ángel ri petenek chila' chicaj xuc'ut-ri' chuvech, richin noruya-ka ruchuk'a' ri Jesús.[cc] 44 Y can janíla c'a k'axo'n ri c'o pa ránima rija'. Romari' can riq'uin c'a ronojel ránima nuben orar.[dd] Y roma chuka' ri k'axo'n ri', ri ya' ri nel chirij man choj ta ya'. Xa achi'el chic nima'k tak tz'uj quic' ri yeka' pan ulef.
45 Tok ri Jesús xbeyacatej-pe ri acuchi xucul-vi nuben orar, xpe c'a quiq'uin ri rutijoxela', pero tok xoka' quiq'uin, xa quichapon varan, roma bis y cosic noc chique. 46 Y ri Jesús xubij c'a chique ri rutijoxela' ri': ¿Achique roma xa yixver? Quixyacatej, tibana' orar y tic'utuj chire ri Dios richin chi tok yixtejtobex,[ee] man quixtzak pa mac, xcha' chique.
47 Y can c'a nich'on na c'a ri Jesús quiq'uin ri rutijoxela', tok c'a xquina' xe'apon e q'uiy vinek quiq'uin.[ff] Y can jac'a ri jun chique ri cablajuj rutijoxela' ri rubini'an Judas, can jac'ari' ri uc'uayon-apo quibey ri vinek ri'. Y ri Judas xjel-apo riq'uin ri Jesús richin xutz'ubaj (xutz'umaj). 48 Pero ri Jesús xubij c'a chire ri Judas: ¿Xinatz'ubaj (Xinatz'umaj) yin ri xinalex chi'icojol, xe richin yinac'ayij-el pa quik'a' ri ye'etzelan vichin? xcha' ri Jesús.
49 Y ri tijoxela' tok xquitz'et ri najin rubanic, xquinabej ri achique ri xtec'ulvachitej. Romari' xquibij c'a chire: Ajaf, ¿yojyacatej chiquij riq'uin machet? xecha'.
50 Y can c'o na vi c'a jun chique ri tijoxela' ri xusoc jun samajel richin ri nimalej sacerdote.[gg] Can xuchoy na vi ri ruxiquin. Y ri ruxiquin ri xuchoy ja ri c'o pa rajquik'a'. 51 Y ri Jesús xubij c'a chique ri rutijoxela': Man chic c'a jun tiben.
54 Xquichop c'a el ri Jesús, y xquic'uaj pa rachoch ri nimalej sacerdote.[ii] Y ri Pedro e rutzekelben-el,[jj] pero c'anej c'o-vi can chiquij. 55 Y ri chiri' pa nic'aj ruva-jay, ri rusamajela' ri nimalej sacerdote xquibox k'ak', y xetz'uye-apo conojel ri chuchi-k'ak'. Y chuka' ri Pedro xtz'uye-apo chiquicojol.[kk] 56 Y jun c'a ixok raj-ic' ri nimalej sacerdote, tok xutz'et ri Pedro chi tz'uyul chiri' rumek'on-ri', xutzu-xutzu' y xubij: Re jun achin re' rachibil chuka' ri Jesús, xcha'.
57 Pero ri Pedro xa xrevaj c'a chuvech ri ixok, y xubij: Yin man vetaman ta ruvech ri Jesús, xcha'.
58 Y c'a juba' ri' c'o chic c'a jun ri xtz'eton-pe richin ri Pedro, y xubij chire: Rat, jun chique ri ec'o riq'uin ri Jesús, xcha'.
59 C'a jun la'ek hora tik'ax-ka ri', tok c'o chic c'a jun ri xbin chirij ri Pedro: Re achin re', can kitzij vi chi xc'oje' riq'uin ri Jesús, roma can aj-Galilea chuka', xcha'.
60 Pero ri Pedro xubij chire ri achin: Man nik'ax ta chinuvech achique roma nabij queri', xcha' ri Pedro.
63 Y ri achi'a' ri e chajiyon c'a richin ri Jesús, yetze'en c'a chirij y niquich'ey c'a.[nn] 64 C'ari' xquitz'apej runak'-ruvech y xquich'ayila' chupalej y niquic'utula' c'a chire: ¿Achique ri xach'ayon? Tabij na c'a chike, yecha' chire.
65 Y c'o c'a q'uiy ri man utzilej tak tzij ta ri xquibila' chire.
66 Tok xseker c'a pe, xquimol c'a qui' ri rijita'k tak achi'a' ri c'o quik'ij, ri principal-i' tak sacerdotes, y ri etamanela' chirij ri ley chuka'.[oo] Y ri Jesús xuc'uex c'a apo chiquivech ri achi'a' ri', ri can pa comon yek'aton tzij. Y xquic'utuj c'a chire ri Jesús: 67 Tabij c'a chike: ¿Jac'a rat ri Cristo?[pp] xecha'.
70 Can jac'ari' tok conojel xec'utun-apo chire ri Jesús: ¿Can jac'a rat ri Ruc'ajol ri Dios? xecha'.
71 Y rije' xquibij: Man jun chic tzij nic'atzin chike richin niketamaj chi re Jesús can aj-mac vi. Roma konojel xkac'axaj ri c'ari' nubij-ka,[ss] xecha'.
<- SAN LUCAS 21SAN LUCAS 23 ->-
a Mt. 26:2; Mr. 14:1.
b Sal. 2:2; Jn. 11:47.
c Mt. 26:14.
d Zac. 11:12; 1 Ti. 6:10.
e Mt. 26:5; Mr. 14:2.
f Mt. 26:17; Mr. 14:12.
g Mt. 26:20.
h Jn. 6:27, 50; Hch. 10:41; 1 Co. 5:7, 8; He. 10:1-10; Ap. 19:9.
i Jue. 9:13; Sal. 104:15; Is. 24:9; 25:6; 55:1; Zac. 9:15; Mt. 26:29; Mr. 14:25.
j 1 Co. 11:24.
k 1 Co. 10:16.
l Sal. 41:9; Mr. 14:18; Jn. 13:21, 26.
m Hch. 2:23; 4:28.
n Mr. 9:34; Lc. 9:46.
o Mt. 20:25.
p Lc. 9:48; Stg. 4:6; 1 P. 5:3.
q Fil. 2:7.
r He. 2:18.
s Lc. 14:15.
t Am. 9:9; 1 P. 5:8.
u Sal. 51:13; Jn. 17:9.
v Jn. 13:37.
w Mt. 26:34; Jn. 13:38.
x Mt. 10:9; Mr. 6:8, 9; Lc. 9:3; 10:4.
y Is. 53:12; Mr. 15:28, 29; 2 Co. 5:21; Ga. 3:13.
z Mt. 26:30, 36; Mr. 14:26, 32; Jn. 18:1.
aa Mt. 6:13; Mr. 14:38.
bb Jn. 6:38.
cc Mt. 4:11.
dd Jn. 12:27; He. 5:7.
ee Jon. 1:6.
ff Mt. 26:47; Mr. 14:43; Jn. 18:3.
gg Mt. 26:51; Mr. 14:47; Jn. 18:10; Ro. 12:19; 2 Co. 10:4.
hh Gn. 3:15; Jn. 12:27; Hch. 2:23; 4:27.
ii Mt. 26:57; Hch. 8:32.
jj Jn. 18:15.
kk Mt. 26:69; Mr. 14:66; Jn. 18:17, 18.
ll Mt. 26:75; Mr. 14:72; Jn. 13:38.
mm Is. 66:2; Ez. 7:16; 2 Co. 7:10.
nn Sal. 69:1-21; Is. 50:6; 52:14; Mt. 26:67, 68; Mr. 14:65.
oo Sal. 2:1; 22:12, 16; Mt. 27:1; Hch. 4:26.
pp Mt. 26:63; Mr. 14:61.
qq Sal. 110:1; Dn. 7:13, 14; He. 1:3; 8:1.
rr Mt. 26:64; Mr. 14:62.
ss Mt. 26:65; Mr. 14:63.